Nội dung
NGÀY TẾT NÓI VỀ HAI MƯƠI BỐN LOÀI HOA MAI - Nguyễn Trung Quân sưu tầm -

Ngày đăng: 09/02/2016

Danh mục: SƯU TẦM

NGÀY TT NÓI V
HAI M
ƯƠI BN LOÀI HOA MAI
 
Trên đt nước Vit Nam, người ta thường biết đến hoa mai qua loi hoa mai vàng năm cánh đc trưng xưa nay mà người ta còn gi là mai rng, mai t nhiên hay mai thiên nhiên ch có năm cánh, hoa nh và thân cao to có khi đt đến chiu cao hơn chc mét, hương thơm thoang thong, lây lt mùi g rt d chu và mát, không nng và đm như mt s loài hoa khác. Nhưng tht ra, trên thế gii có tt c hai mươi bn loài mai thuc h mai tc là chi h Ochna (Ochnaceae) khác vi loài mai mơ gn ging như hoa đào ca Trung quc có màu trng hoc trng hng, cánh nh, nhy rm và dày thường mc thành chùm và hoa rm, thân ging cây hoa đào, đon xù xì, đon trơn láng, màu xanh, da bóng và mc cao to như c th.
Hoa mai ti Vit Nam mc ph biến min Trung và min Nam, đa phn là mai rng t nhiên. Sau này, người ta s dng mt s loi mai ghép li vi nhau và cho ra đi mt loi mai nhân to đó chính là mai gio nhiu cánh, s lượng cánh có th lên đến hàng chc cho đến hàng trăm cánh xếp chng lên nhau thành mt đóa hoa dày và ln. Nhưng tht ra, hoa mai vàng trong t nhiên cũng có loài đt đến s lượng cánh rt cao (t 12 cho đến 18 cánh). Mai t nhiên có mùi hương t nhiên rt thơm và thường nc nng vào bui sáng và dn dn mt mùi vào nhng khong thi gian còn li trong ngày. Có l vì bui sáng sm, nhit đ còn thp, sương chưa tan nên hương thơm còn gi li trong không khí, đến khi mt tri lên, nhit đ tăng dn, sương tan hết cũng là lúc hương hoa cũng tn ra trong không khí nên chúng ta nghĩ là hoa mt mùi sau khi mt tri lên cao.
Hoa mai ti Vit Nam có mười tám loi như sau:
1 – Mai năm cánh: Loi mai vàng mc ph biến ti min Trung (T Đà Nng, Qung Nam cho đến Khánh Hòa) và trên dãy trường Sơn trong nhng khu rng già. Đây là loi mai năm cánh t nhiên, hoa nh, thân va và n hoa không nhiu và rm như mt s loài mai khác mà n thưa tht. Nhưng nếu lc vào rng mai này vào mùa xuân thì chúng ta s thy sc hoa vàng rc r c mt khu rng, c mt trin núi và xác hoa rơi có khi vàng c mt dòng sui. Hương thơm ngp tràn và lan ta c mt vùng rng ln. mt s ngn núi thuc đng bng sông Cu Long như ti vùng Tht sơn (By núi) cũng có loi mai này nhưng ít hơn và ri rác không tp trung.
2 – Mai núi: Cũng là mt loi mai rng nhưng có s lượng cánh nhiu hơn t 12 cho đến 18 cánh, có khi còn hơn thế na. Mai này mc trên nhng núi đá khô khc và sng ch yếu bng hơi sương, nước mưa và nước ngm trong lòng đt cng vi khí hu m thp ca min núi. Loài mai này thường xut hin nhiu ti các vùng núi thuc Tây Nguyên và nước bn Campuchia.
3 – Mai chy: Cũng là mt loi mai rng nhưng thân cây rt to, hoa nhiu, lá rng, xanh bóng và có hình răng cưa. Loi mai này có hoa mc thành chùm rt đp nên gi là mai chy (chy có nghĩa là chùm, qun th, quây qun li, đc nght).
4 – Mai đng, mai s: Là mt loi mai chuyên mc nhng vùng cát trng gn bin. Loi mai này có thân suôn thng và tròn và tr bông thưa tht. Nếu chúng tr năm cánh thì gi là mai s, còn nếu có hơn năm cánh thì đúng là loa mai đng. Mai đng và mai s mc ri rác t các tnh t Qung Bình, Quàng Tr vào tn các vùng duyên hi thuc min trung và có khi thy chúng các vùng đi cát trng thuc min nam như Tây Ninh, Đng Nai, Biên Hòa v..v..
5 – Mai chùm gi, mai T bà, mai vương: Là mt loi mai sng nh trên thân cây khác, nht là các loi cây c th to ln. Chúng sng bám vào thân cây, mt phn hút cht dinh dưỡng t đt, mt phn hút cht dinh dưỡng t cây mà chúng bám vào. Không ging các loi chùm gi khác ch bám trên thân cây khác, mai chùm gi sng phân na da vào b r bám vào lòng đt ca nó. Mai chùm gi có thân gh gh, cng và xù xì cùng vi nhng khi u kì d. Chi và tược cũng như hoa đâm ra t nhng khi u đó. Hoa tr khá dày và khít thành tng chùm đc nght. Có nơi còn gi nó là mai t bà hay mai vương.
6 – Mai hương, mai thơm hay mai ng: Là mt loi mai vàng có mùi hương rt thơm, thơm hơn tt c các loài mai khác. Mùi hương ca nó rt đc bit và có l là nng nàn hơn tt c các loài mai nên nó được gi là mai hương cho đúng vi tính cht đc bit ca loài mai vàng năm cánh này. Bến Tre cũng có rt nhiu loi mai này mà người dân đây gi nó bng mt cái tên rt mit vườn là Mai thơm vì nó rt thơm, thơm hơn nhng loi mai thông thường mà người dân Nam b thường gp. Huế, loi mai này còn được gi là Mai ng vì nó được trng trong cung và rt được Hoàng tc mến chung dùng làm quà biếu cao cp nên nó gi là Mai ng.
7 – Mai châu (Mai trâu): Là mt loi mai tr hoa rt ln, hoa ca loài mai này ln mt cách l thường, cánh to và rng, màu vàng rc. Mi đóa hoa có đường kính hơn 5cm nên người ta gi nó là mai trâu mà người Nam b thường đc tri ra thành mai châu
8 – Mai liu: Là mt loi mai có cành rt mm và rũ xung như cây liu, hoa tr rt ít. Lá mai nhn và nh, thon dài như lá liu nên được gi là mai liu. 
9 – Mai nhn: Là mt loi mai có lá dài và nhn, n hoa và cánh hoa cũng có hình dng tương t.
10 – Mai Cà Ná: Là loi mai đc trưng mc ti vùng bin Cà Ná thuc tnh Ninh Thun. Loài mai này có thân nh, èo ut, cành rt giòn, d gy, lá hình bu dc, trơn láng và có răng cưa quanh rìa lá. Người dân đây gi nó là mai rng Cà Ná.
11 – Mai Vĩnh Ho: Vào đa phn ca tnh Bình Thun, huyn Tuy Phong, xã Vĩnh Ho, nơi có ngun nước khoáng thiên nhiên ni tiếng nht Vit Nam là Nước khoáng Vĩnh Ho thì có mt loi mai vàng na cũng là loài đc trưng ca vùng này, không khác gì my so vi mai Cà Ná nhưng nó li được người dân đây đt cho cái tên theo đa danh nơi nó đang sng là Mai Vĩnh Ho. Mai Vĩnh Ho có thân cng, lá nh, hoa to và phng, đc bit rt lâu tàn.
12 – Mai t quý: Loài mai đc trưng ca vùng Nam b. Mai này cũng tr hoa vàng nhưng sau khi cánh hoa rng đi thì đài hoa còn li năm cánh màu đ vi nhy hoa và ba ht màu đen như ht đu. Năm cánh hoa màu đ cũng tròn tra và ging hình mt đóa hoa mai. Do tính cht n hai ln trên cùng mt đóa nên người ta còn gi mai t quý là nh đ mai. Mai này tr bông lác đác quanh năm nên mi gi là mai t quý (xuân, h, thu, đông đu tr hoa). Mai t quý thân sn sùi và đen. Có cây phát trin rt to và cao nhưng đa s là nhng cây lâu năm. Càng lâu năm nhìn nó càng c kính và chc chn.
 
13 – Mai gio: Là loi mai có rt nhiu cánh được ghép li t nhiu loi mai khác nhau trên cùng mt cây mai. Mai gio ly gc mai vàng làm ch đo, sau đó ghép nhánh ca các loi mai khác vào đ cho ra đi mt loi mai có rt nhiu cánh, rt nhiu màu sc trên cùng mt cây mai. Loi này là loi mai nhân to mà chúng ta thy rt nhiu hin nay trên th trường mai Tết.
 
Sáu loi mai trên thế gii:
1 – Mai vàng Campuchia (Mai Cao Miên): Tên khoa hc là Ochna integerrima. Hoa mai có t 5 đến 9 cánh, khi n ra thì úp ngược v phía cung hoa ch không xòe rng như các loi mai Vit Nam, hoa có màu vàng tái (sm gn như cam đm). Loi mai này cũng có thy Vit Nam, phn nhiu mc trong nhng khu rng thuc min Nam và min Trung. Chúng là loài cây hoang dã cũng có phân b mt s nơi có cn cát nóng và ven nhng b sông râm mát. Mai vàng Campuchia thuc dng thân g, nhánh gy, mnh và dài. Lá đơn màu xanh nht và bóng mc thưa trên cành, mép lá có răng cưa nh. Hoa mc ra t nách lá thành chùm, cung hoa ngn, đài hoa xanh bóng và không che kín n. Vit nam, người ta thường dùng loi mai này đ ghép thành mai gio vì nó có kh năng tăng s lượng cánh lên rt cao. Không nhng thế mà hin nay nó còn có ba màu do lai ghép là đ, vàng và trng.
 
 
 
2 – Mai vàng Nam Phi: Có khong 12 loài mai thuc chi h mai Ochna bao gm dng cây l và cây mc thành bi. trong đó có hai loài ph biến là Ochna pretoriensis và Ochna pulchra. Hai loài này xut hin rt nhiu ti vùng Koppie. Loài Ochna pulchra cao khong 37m, v cây thường có hin tượng tróc ra, lá d rng. Chúng mc hoang dã rng, v cây màu xám, xù xì gc, nhánh thân cây b tróc v màu kem nht. Mai Châu Phi có hai màu vàng và hng. Ngoài ra, Nam Phi còn có các loi mai rt ging vi mai t quý ti Vit Nam.
Ochna pretoriensis 
Ochna pulchra 
3 – Mai vàng Myanmar (Miến Đin): đt nước Pht giáo này có mt loài mai mang tên khoa hc là Ochna serrulata gn ging vi loi mai Nam Phi. Tuy nhiên, hình thc ca hoa mai có khác đôi chút ch cánh hoa bt hoc có bu noãn đ như mai t quý, tn ti rt lâu trước khi rng hoàn toàn.
4 – Mai vàng Indonesia: Có tên khoa hc là Ochna kirkii Oliv, Ochna serrulata. Tt c đu có ngun gc t Châu Phi. Tuy nhiên do đa cht khác nhau nên chúng có ngoi hình ln hơn mai Châu Phi. Có loài n hoa vào mùa xuân, mùa hè hoc n c bn mùa như mai t quý.
5 – Mai vàng Madagascar: Là loi mai có tên khoa hc là Ochna greveanum vi năm cánh tròn tra, dúm bèo theo rìa cánh ging như mai cánh dúm Vit Nam, lá mai dài và rũ xung tng chùm.
6 – Mai vàng Châu Phi: Khác vi mai vàng Nam Phi vì nó ging mai vàng năm cánh ca Vit Nam nhưng có tên khoa hc khác là Ochna thomasiana thuc dng cây bi, lá hình oval, đu lá nhn và bén dài khong 10cm. Hoa r trên cành vào mùa xuân nhưng đôi khi li bt cht n hoa vào mùa hè vi s lượng ít hơn. Cánh hoa thon dài khong 2cm, đài hoa bung ra rng và tr thành màu đ tía, bên trong có trái non màu xanh ging như mai t quý ca Vit Nam.
 
Đó là 19 loi mai ca Vit Nam và thế gii, trong đó có loài th 4, th 6 và th 7 đã mang by cái tên khác nhau theo cách gi ca dân gian Vit Nam. Nếu tính tng cng là có 24 loài mai trên khp thế gii hoc có th còn nhiu hơn na. Đúng là hoa mai rt đa dng và phong phú chng loi. Trung Quc, h vn gi cây đào là cây mai vì có nhiu loi rt ging hoa mai nht là hng đào và bch đào mà h hay gi là hng mai và bch mai nhưng cánh mai tròn và nh như cánh đào, nhy hoa rm và dày, thân cây ging ht như cây đào nên thường gi là đào ch không gi là mai.
 
Ngày Tết nói chuyn v s phong phú ca cây mai đ chúng ta cùng nhau tìm hiu v loi hoa đc trưng ca mùa xuân này. Hoa mai là biu tượng ca s may mn, tt đp, mt s khi đu hoàn ho và thnh vượng cho mt năm mi. Hoa mai còn có ý nghĩa xua đui nhng điu xu xa, không tt đp cho mt năm luôn được bình an, hanh thông và phát đt.
Comment
Họ và tên : (*)
Email : (*)
Tiêu đề : (*)
Comment (*)